Otizm Belirtileri

Otizm Spektrum konusunda açıklayıcı makalemize de göz atabilirsiniz Bozukluğu (OSB), bireyin sosyal iletişim, etkileşim ve davranışsal özelliklerinde farklılıklar gösteren nörogelişimsel bir durumdur. Her bireyde kendine özgü bir şekilde ortaya çıktığı için “spektrum” terimi kullanılır. Bu kapsamlı rehber, otizmin çok yönlü belirtilerini, gelişim evrelerine göre nasıl değişebileceğini ve ebeveynlerin hangi durumlarda harekete geçmesi gerektiğini derinlemesine incelemektedir. Erken tanıma ve müdahalenin, çocuğun geleceği üzerindeki olumlu etkisi göz ardı edilemez.

1. Sosyal İletişim ve Etkileşimde Gözlemlenen Belirtiler

Otizmin en temel belirtileri sosyal alandaki zorluklardır. Bu belirtiler, bebeklik döneminden itibaren kendini göstermeye başlayabilir.

• Bebeklik (0-18 ay):
  • Göz Temasından Kaçınma: Bebeğin, ebeveyninin yüzüne veya diğer kişilerin gözlerine bakmaktan kaçınması ya da bu teması sürdürmede zorlanması.
  • Karşılıklı Sosyal Gülümsemenin Olmaması: Genellikle 6. ay civarında başlayan ve karşılıklı etkileşimi gösteren sosyal gülümsemelerin seyrek olması veya hiç olmaması.
  • Adına Tepki Vermeme: 6-9 ay arasında ismiyle seslenildiğinde dönüp bakmama. Ebeveynler genellikle bu durumu işitme sorunu zannedebilirler.
  • Ortak Dikkat Kuramama: Çocuğun, ebeveynin bir şeye bakıp işaret etmesine rağmen o yöne bakmaması veya kendi ilgilendiği nesneyi göstermek için parmağını kullanmaması.
  • Sınırlı Duygusal İfade: Duyguları (sevinç, üzüntü, şaşkınlık) yüz ifadeleriyle veya ses tonuyla yansıtamama.
• Erken Çocukluk (18-36 ay):
  • Sembolik Oyunlarda Yetersizlik: Oyuncaklarla “mış gibi” (hayali) oyunlar oynayamama. Örneğin, bir bebeğe yemek yedirme veya oyuncak arabayı tamir etme gibi oyunlara ilgi göstermeme.
  • Jest ve Mimiklerin Kullanımında Güçlük: İstediği bir şeye parmakla işaret etme, el sallama gibi jestleri kullanmama ya da başkalarının jestlerini anlamada zorluk çekme.
  • Diğer Çocuklarla İlgilenmeme: Parkta veya oyun alanında yaşıtlarıyla etkileşime girmek yerine, kendi başına oynamayı tercih etme.
  • Sözlü İletişimde Gerilik: Yaşıtlarına göre daha az konuşma veya konuşmaya hiç başlamama. Bazı çocuklar, sözleri sadece papağan gibi tekrarlayabilir (ekolali).

2. Tekrarlayıcı Davranışlar ve Sınırlı İlgi Alanları

Otizmin ayırt edici özelliklerinden biri de belirli davranışları ve rutinleri takıntılı bir şekilde tekrarlama eğilimidir.

• Stereotipik Hareketler: Otizmli çocuklar, özellikle heyecanlandıklarında, endişelendiklerinde veya çok yorulduklarında el çırpma, parmak ucunda yürüme, ileri-geri sallanma veya dönme gibi tekrarlayıcı motor hareketler sergileyebilirler.
• Değişime Aşırı Direnç: Günlük rutinlerin en ufak bir şekilde değişmesine karşı aşırı tepki gösterme. Örneğin, kahvaltıda her zamanki tabağın olmaması veya eve farklı bir yoldan gidilmesi ciddi bir huzursuzluğa yol açabilir.
• Nesnelere Takıntılı İlgi: Oyuncakların işlevsel olmayan yönleriyle ilgilenme (örneğin, bir arabanın tekerleğini saatlerce çevirme) veya oyuncakları belirli bir düzene göre sıralama eğilimi. Sıradan nesnelere (örneğin, bir anahtar veya ip) karşı aşırı bir bağlılık geliştirme.
• Sınırlı ve Yoğun İlgi Alanları: Belirli bir konuya (örneğin, dinozorlar, tren programları, haritalar veya uzay) aşırı ve yoğun bir ilgi duyma. Bu ilgi, diğer tüm sosyal ve akademik aktivitelerini gölgede bırakabilir.

3. Duyusal Hassasiyetler

Otizmli bireylerde görülen yaygın bir durum da duyusal uyaranlara karşı aşırı duyarlılık (hipersensitivite) veya yetersiz tepki (hiposensitivite) göstermeleridir.

• Seslere Hassasiyet: Elektrik süpürgesi, sirenler, köpek havlaması gibi ani ve yüksek seslere karşı kulaklarını kapatma veya aşırı tepki gösterme.
• Dokunmaya Karşı Duyarlılık: Bazı kumaş türlerinin dokusundan rahatsız olma, kıyafetlerin etiketlerini kesme veya hafif dokunuşlara bile aşırı tepki verme.
• Yiyecek Seçiciliği: Sadece belirli dokudaki veya renkteki yiyecekleri yemeyi tercih etme (örneğin, sadece püre kıvamındaki yiyecekleri yeme).
• Ağrıya Tepkisizlik: Bir düşme veya yaralanma durumunda beklenenden daha az ağrı tepkisi gösterme.

Ne Zaman Bir Uzmana Danışılmalı?

Otizmin belirtileri her çocukta farklı şekilde ortaya çıktığı için, ebeveynlerin konusunda açıklayıcı makalemize de göz atabilirsiniz çocuklarının gelişimini yakından takip etmesi hayati önem taşır. Aşağıdaki durumlar, bir uzmana danışmanız için önemli sinyaller olabilir:

• 12 aylıkken babıldama yoksa veya hiç jest kullanmıyorsa.
• 16 aylıkken tek kelimelik anlamlı sözcükler söylemiyorsa.
• 24 aylıkken iki kelimelik cümleler kurmuyorsa.
• Herhangi bir yaşta, daha önce kazanılmış olan konuşma veya sosyal becerilerde bir gerileme varsa.

Unutmayın, yukarıdaki belirtilerin hepsi bir çocukta bulunmayabilir ve birkaçının varlığı hemen otizm tanısı koymak için yeterli değildir. Ancak, bu belirtilerden birkaçını gözlemliyorsanız veya çocuğunuzun gelişiminde bir duraklama ya da gerileme fark ediyorsanız, vakit kaybetmeden bir çocuk ve ergen psikiyatristi veya gelişim uzmanına başvurmak en doğru adımdır.

Erken teşhis ve sonrasında uygulanan yoğun eğitim ve terapi programları, çocuğun sosyal, iletişim ve akademik becerilerini önemli ölçüde geliştirebilir. Aile olarak göstereceğiniz sabır, anlayış ve destek, çocuğunuzun potansiyelini tam olarak ortaya çıkarmasında en büyük anahtar olacaktır.